1 października 2021 roku w Mediatece START-META na warszawskich Bielanach odbyło się seminarium dla bibliotekarzy i nauczycieli na temat edukacji medialnej zatytułowane „Młodzi ludzie: krytyczni odbiorcy i odpowiedzialni twórcy treści”. Było ono elementem projektu „ReNews: Bringing Fresh Eyes to Media Literacy”, współfinansowanego w ramach programu Unii Europejskiej Erasmus+. Przyjechało ponad 60 uczestników i uczestniczek z całej Polski chcących wzbogacić swoją wiedzę i wymienić doświadczenia.
W pierwszej części seminarium odbył się panel z udziałem Draginji Nadażdin (obrończyni praw człowieka, byłej dyrektor Amnesty International Polska), dr Karola Jachymka z Uniwersytetu SWPS, Małgorzaty Kilian (prezeski Stowarzyszenia Demagog – organizacji fact-checkingowej) i Macieja Sopyło (trenera w obszarach edukacji medialnej i cyfrowej, komunikacji i praw człowieka pracującego z bibliotekami).
Draginja Nadażdzin pokazała edukację medialną w kontekście praw człowieka. Podkreśliła wagę europejskiego planu działania na rzecz demokracji (European Democracy Action Plan – EDAP), którego celem jest wzmocnienie pozycji obywateli i samych demokracji. Wskazała kilka stron internetowych, które sprawdzają rzetelność i wiarygodność informacji (https://konkret24.tvn24.pl, https://oko.press/, https://www.bellingcat.com). Zaleciła wyjątkową ostrożność w kontekście zbyt szybkiego udostępniania informacji w sieci i podkreśliła, że sami jesteśmy odpowiedzialni za treści, które udostępniamy lub tworzymy. Ostrzegła, że dużo łatwiej jest nam uwierzyć w prawdziwość informacji, które zgadzają się z naszymi poglądami.
Dr Karol Jachymek przedstawił wyniki badania „Nastolatki 3.0” Państwowego Instytutu Badawczego NASK. Powiedział, że 77,4% młodych respondentów w sieci głównie spotyka się ze znajomymi. Z kolei badania Global Web Index pokazują, że generacja Z korzysta z social mediów, aby zabić czas, a baby boomers, aby mieć kontakt ze znajomymi. Jednak ostrzegł, że badania te nie pokazują całej prawdy o zachowaniach danej generacji. Podkreślił rolę młodzieży jako odbiorców i podsumował, że młodzież nie jest świadoma, że też tworzy treści. Zaakcentował fakt, że edukacja medialna potrzebna jest na szeroką skalę, nie tylko młodym.
Mamy też problem z dostrzeżeniem siły działań w internecie (jako przykład podał akcje Black Lives Matter, Strajk Kobiet, Strajk Klimatyczny, Me too). Według dr Jachymka media społecznościowe pozwalają dotrzeć do młodych i nie warto ich pomijać (podał przykład pogadanek o finansach na Tik Toku, tzw. fintok).
Po dr Jachymku głos zabrała Małgorzata Kilian – prezeska Stowarzyszenia Demagog. Swoje wystąpienie również rozpoczęła od wyników badań „Nastolatki 3.0”, według których polski nastolatek w 2020 roku wpatrywał się w ekran komputera lub smartfona ok. 12 godzin na dobę. To pokazuje ogromną skalę zjawiska i ogrom związanych z tym szans i zagrożeń. Prezeska podkreśliła, że kompetencje cyfrowe i medialne należy traktować całościowo. Są one niezbędne dla każdego z nas, ale pewne zmiany można wprowadzić tylko systemowo.
Z kolei badanie EU Kids Online 2018 pokazało, że 65% uczniów nigdy nie było pytanych przez nauczycieli, co robią w Internecie, a 45 % uczniów przyznało, że nauczyciele nigdy lub prawie nigdy nie wyjaśniają, dlaczego niektóre treści internetowe są dobre a inne złe. Małgorzata Kilian wspomniała o Modelu Edukacji Medialnej, Informacyjnej i Cyfrowej (MEMIC) – dokumencie wspierającym kształcenie kompetencji medialnych tworzonym przez FINA, Polskie Towarzystwo Edukacji Medialnej, Polski Komitet ds. UNESCO, Centrum Edukacji Obywatelskiej, Fundację Szkoła z Klasą, Fundację Nowoczesna Polska oraz Stowarzyszenie Cyfrowy Dialog. Celem rzeczonego dokumentu nie jest kształtowanie technicznych umiejętności korzystania z komputera, rzutnika czy smartfona (choć są one niezbędne), lecz głównie krytyczne rozumienie mediów i całego otoczenia medialnego w odpowiedzi na zachodzące w dzisiejszym świecie zmiany technologiczne i będące ich konsekwencją zmiany społeczne oraz kulturowe. Na sam koniec nasza prelegentka zastanawiała się, w jaki sposób i jakimi metodami wprowadzić edukację medialną do szkół.
Ostatnim mówcą był trener Maciej Sopyło. Podkreślił, że nie warto szufladkować zachowań młodych i przestrzegał przed generalizacją. Wskazał na katalog kompetencji cyfrowych i informacyjnych w odniesieniu do nowych technologii i rolę sprawdzania informacji oraz analizy tekstu. Zaznaczył, że uczenie młodych należy zacząć już teraz i nie warto z tym zwlekać. Dał radę zgromadzonym, którzy będą nabytą wiedzą dzielić się z młodzieżą: uwierz, że możesz oraz sprawdź, jakie kompetencje już masz. Jak zauważył biblioteki prowadzą działania za zakresu edukacji medialnej. Na zakończenie tej części jedna z uczestniczek zwróciła jednak uwagę na specyficzną pozycję bibliotekarzy szkolnych, którzy często dopiero muszą sobie wywalczyć prawo do prowadzenia takich zajęć z uczniami, jakie by chcieli.
Na początku drugiej części spotkania koordynatorka projektu ReNews Joanna Różycka-Thiriet zaprezentowała wraz z edukatorką Eweliną Bartosik materiały edukacyjne stworzone w ramach projektu, w tym podręcznik do edukacji medialnej młodzieży opracowany przez polskich, brytyjskich i francuskich ekspertów i trenerów dotyczący takich zjawisk obecnych we współczesnych mediach jak stronniczość przekazu, dezinformacja, nieumyślne wprowadzanie w błąd, teorie spiskowe, bańki informacyjne i komory pogłosowe. Podręcznik zawiera gotowe i łatwe w realizacji ćwiczenia dla uczniów starszych klas podstawówki i szkół ponadpodstawowych oraz linki do dodatkowych materiałów i źródeł.
Następnie uczestnicy pracowali w grupach – mogli m.in. zapoznać się i odnieść do wybranych ćwiczeń zaprezentowanych w podręczniku. Zastanawiali się, dla jakiej grupy docelowej dane ćwiczenie się nadaje, na co zwrócić uwagę, robiąc dane ćwiczenie z młodzieżą.
Trzeci moduł seminarium dotyczył współpracy szkół i bibliotek. Rozpoczął się rozmową dr Olgi Napiontek, wiceprezeski Fundacji Civis Polonus oraz Natalii Janikowskiej, eduktorki z Mediateki START-META o doświadczeniach Mediateki. Uczestnicy spotkania wskazywali na liczne problemy utrudniające współpracę – brak czasu bibliotekarzy i nauczycieli, brak środków finansowych w bibliotekach, zawłaszczanie przez nauczycieli i szkoły procesu edukacji dzieci i młodzieży (niechęć do nauczania uczniów przez osoby z zewnątrz), problemy logistyczne (kto bierze odpowiedzialność za dzieci wychodzące ze szkoły, jak dojechać na zajęcia poza szkołą, utrata lekcji).
Uczestnicy i uczestniczki zwiedzili również Mediatekę i zapoznali się z jej szeroką ofertą kierowaną do lokalnej społeczności.
Spotkanie przyniosło wiele satysfakcji zarówno uczestnikom, jak i organizatorom. Było okazją do wymiany doświadczeń, dobrych praktyk oraz rozwijania teoretycznej i praktycznej wiedzy na temat edukacji medialnej. Dziękuję – To było dla mnie ważne i inspirujące spotkanie – napisała jedna z osób uczestniczących w seminarium w ankiecie ewaluacyjnej.
Więcej o projekcie – KLIKNIJ TUTAJ
Pobierz podręcznik do edukacji medialnej – KLIKNIJ TUTAJ
Powyższy dokument odzwierciedla wyłącznie poglądy jego autorów w sprawach w nim omawianych. Komisja Europejska nie jest odpowiedzialna za wykorzystanie tych informacji w jakikolwiek sposób.